İşte kaçırılan paha biçilmez eserler
Osmanlı
döneminde yurt dışına çıkarılan veya yasa dışı yollardan kaçırılan
Anadolu kökenli çok sayıda eser, hala yurt dışındaki müzelerde
sergileniyor ya da önemli müzayedelerde satışa çıkıyor. AA muhabirinin
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel
Müdürlüğünden edindiği bilgiye göre, ABD, Almanya, Rusya Federasyonu,
Hırvatistan, Danimarka, İtalya, Fransa, İsviçre, Sırbistan-Karadağ,
Bulgaristan, Ukrayna ve İngiltere gibi ülkelerde Türkiye'den çıkarılmış
bir çok tarihi eser bulunuyor. Bakanlık, Dışişleri Bakanlığı ile
koordineli şekilde, müzelerde sergilenen, müzayedelerde satıya çıkarılan
veya gümrüklerde ele geçirilen eserlerin takibini yapıyor, iadesini
isteyip, dava açıyor ve satışlarını durduruyor. Bunun sonucunda bazı
eserler geri gönderiliyor ama hala iade edip etmeyeceği belli olmayan
çok sayıda eser yurt dışında. Örneğin, alt yarısı Antalya Müzesi'nde
sergilenen Herakles Heykeli'nin üst kısmı ABD'de Boston Museum of Fine
Art'da bulunuyor. Eserin iadesine ilişkin müzakereler, Dışışleri
Bakanlığı ile işbirliği halinde sürüyor. Antalya Kumluca'daki kiliseden
1963 yılında kaçırılan çoğunluğunu dini amaçlı gümüş kapların
oluşturduğu tarihi eserler, Washington'daki Dumbarton Oaks Müzesi'nde
sergileniyor. Eserin iadesi için müze yetkilileriyle toplantı
yapılmasının planlandığı belirtiliyor. Los Angeles'taki J. Paul Getty
Müzesi'nde de Türkiye kökenli eserler yer alıyor. Eserlerin geri
alınması için çalışmaların devam ettiği bildirildi. -İADELER İÇİN YENİ
POLİTİKA- Türkiye'nin iadesi için girişimlerinin sürdüğü Avrupa
müzelerindeki Anadolu kökenli eserler şöyle: Rusya'dan 17 yıldır istenen
Truva Hazineleri Puşkin Müzesi'nde tutuluyor. İadesi için Almanya ile
17 yıldır girişimlerin sürdüğü Hitit dönemine ait Boğazköy Sfenksi
Berlin Müzesi'nde bulunuyor. Osmanlı Devleti döneminde onarım için
götürülen sfenks, geri getirilmemişti. Yine Berlin'deki Bergama
Müzesi'nde 19. yüzyılın ikinci yarısında Bergama'dan götürülen Zeus
Altarı sunağının yanı sıra Pirene, Milet'ten giden eserler ile İznik
çinileri, Uşak halıları, Selçuk ve Hitit buluntuları sergileniyor.
Tatarlı Tümülüsü'ne ait 4 boyalı ahşap kalas da Münih'teki
Archaologische Staatssammlung Müzesi'nde teşhirde tutuluyor. Bunun
yanında, Ayasofya Cami Haziresi'ndeki Sultan II. Selim Türbesi'nin
girişindeki çini pano ile Tralleis kökenli olduğu tahmin edilen üç kadın
başı heykeli, Fransa'nın başkenti Paris'teki Louvre Müzesi'nde
bulunuyor. Diyarbakır Müzesi'ne ait sfenks figürü, Akşehir Sedi Mahmut
Hayrani Türbesi'nden sanduka, Cizre Ulu Camii'ne ait kapı tokmağı ve
Nuruosmaniye Kütüphanesi'ndeki Kur'an-ı Kerim'in bazı yaprakları ise
Danimarka'daki David's Samling Koleksiyonu'nda yer alıyor. Bakanlığın,
''Almanya'da bulunan eserlerin iadesi için 1991 yılından bu yana ikili
ilişkiler ve toplantılar yoluyla girişimleri sürdürdüğü, eserlerin
Türkiye'ye iadesi için yeni bir politika belirlenmesi için çalışmalara
başlandığı'' kaydedildi. -ANADOLU ESERLERİ MÜZAYEDELERDE- Anadolu
kökenli eserlerin, çeşitli müzayedelerde satışa çıktığı da görülüyor.
Lidya uygarlığına ait 16 adet Grekçe yazıtlı mezar ve adak stellerinin
ABD'de, www.edgarlowen.com adlı internet sitesinde açık artırma yoluyla
satışa çıktığı 2006 yılında öğrenildi. Bakanlık, eserlerin iadesini
istiyor. New York'ta geçen yıl yapılan Sotheby's Müzayedesi ise
durdurulamadı ve Türkiye kökenli bir eser satıldı. Ancak, Türkiye'nin
somut kanıtlar sunması halinde eserlerin iadesinin görüşülebileceğinin
bildirildiği ifade edildi. Ayrıca, Almanya'da Gorny&Mosch Müzayede
Evi'nde, satışa çıkarılan Hitit dönemine ait mezar steli parçası,
orthostat parçası ve 3 adet minyatür Hitit arabasının iadesi için dava
açıldığı; Hitit ve Urartu mührünün satışının durdurulduğu, dünya
genelinde nadir bulunan iki Efes sikkesi ile bir lahit parçası için
çalışmaların sürdüğü, kadın heykelinin ise şerh konularak müzayedede
satıldığı belirtildi. Almanya'da Hermann Historica Müzayede evinin
internet sitesinde geçen yıl satışa çıkarılan Urartu dönemine ait bir
kazanın da iadesi henüz sağlanamadı. Bunun yanında, İstanbul Süleymaniye
Kütüphanesi'ne bağlı Nuruosmaniye Kütüphanesi koleksiyonundan 1990
yılında çalınan tarihi Kur'an-ı Kerim'in 62 yaprağı ise Londra'daki
Christie's Müzayede Evi'nde satışa çıktı. İngiltere'de Bonham Müzayede
Evi'ndeki satışı durdurulan Lidya dönemine ait gümüş Kyathosun (kepçe),
Türkiye'ye geri getirilmeye çalışılıyor. Paris'te geçen yıl Christie's
Müzaeye evinde Eyüp Sultan Türbesi ve III. Murat'ın Has Odası'na ait
çiniler satışa çıkarılmış olup, Pescheteau-Badin şirketinin
müzayedesindeki Eyüp Sultan Camisi'ne ait çinilerin satışı durduruldu.
-TRUVA ESERLERİ 17 YILDIR İSTENİYOR- Türkiye, ülkelerde ele geçirilen
Anadolu kökenli eserlerin vatanına dönmesi için de çalışmalar sürdürüyor
ama ülkelerin yeterli desteği göstermediği görülüyor. Örneğin,
İngiltere'deki Stansted Havaalanında bulunan sikkelerin iadesi için
girişimler sürüyor. Almanya'da yaşayan bir Türk vatandaşının evinde
bulunan 6 bin eserden Anadolu kökenli olduğu tespit edilen bin 100'ünün
iadesi için Alman makamlarına talepnamenin iletildiği ama adli yardım
talebinin yerine getirilmediği öğrenildi. Ayrıca, Rusya'da iki yıl önce
ele geçirilen, Türkiye kökenli Bizans dönemine ait gümüş haç ve altın
bilezik, Rus makamlarınca ''şimdiki sahiplerine'' verildiği ve şahıslar
bulunamadığı için geri getirilemiyor. Rusya'dan kaçırılan Truva eserleri
de 17 yıldır geri isteniyor. Diğer ülkelerde ele geçirilen ve iadesi
istenen diğer Türk eserleri şöyle: -Hırvatistan'ın Macelj Sınır
Kapısı'nda geçen yıl kontrolde bulunan 115 sikke, 7 yüzük, 9 kurşun
madde ve 2 ok ucu, -Sırbistan-Karadağ Batrovci Sınır Kapısı'nda 2004
yılında ele geçirilen eserler, -Bulgaristan Malko-Tırnova sınır
kapısında 2005 yılında bulunan 328 adet sikke ile 23 arkeolojik eser,
-Bulgaristan'ın Kaptan Andeerevo sınır kapısında geçen yıl ele geçirilen
Tunç çağı ve Roma dönemine ait 28 parça tarihi eser, -Türkiye'den
Ukrayna'ya giden bir gemide 2002 yılında bulunan M.S. 1. ile 4. yüzyıla
tarihlenen 4 amphora ve 7 amphora parçası. -2 BİNİ AŞKIN ESER GERİ
GETİRİLDİ- Öte yandan, 2000-2008 yılları arasında 2 bini aşkın eser yurt
dışından geri getirildi. Bu yıl bin civarında eser Türkiye'ye iade
edildi. Buna göre, Almanya'nın Bremen kentinde, 2002 yılında ele
geçirilen 700 sikke ile değişik dönemlere ait 300'ün üzerinde eser, 5
yıllık uğraş sonunda ana vatana döndü. Kocaeli Müzesi'nden 2001 yılında
çalınan ve Almanya'nın Münih şehrinde bulunan 2. yüzyıl Roma dönemine
ait heykel başı da bu yılın başında geri alındı. Ayrıca, geçen yıl
Almanya, İngiltere, Avusturya, Birleşik Arap Emirlikleri ve İsviçre'den
sikke, stel parçaları, heykel başı, bronz el gibi farklı türde toplam
349 eser vatanına döndü. Bunun yanında, 2006 yılında İngiltere'den
Afrodisias Friz Bloğu iade edilirken, 2005'te 18, 2004'te 396, 2002'de
1, 2001'de 126, 2000 yılında 347 eser Türkiye'ye getirildi. -''CİDDİ
İADELER VAR''- Konuyla ilgili AA muhabirinin sorularını yanıtlayan
Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, yurt dışındaki Anadolu
eserlerini ciddi biçimde takip ettiklerini söyledi. Günay,
''Müzayedeleri takip ediyoruz, satışları takip ediyoruz. Dışişleri ve
biz ilgili birimlere derhal müracaat ediyoruz, durdurduğumuz satışlar
oldu. Ciddi biçimde bu yıl iadeler oldu, bunlar içinde önemliler var,
bazılarını henüz basınla paylaşma noktasında değilim, ilerde
açıklayacağız'' dedi. Yurt dışında arkeoloji müzelerini gezerken ''çok
derin bir hüzün yaşadığını'' dile getiren Günay, ''1700-1800'lü yıllarda
ülkeyi yönetenlerin izniyle Anadolu'dan çok sayıda eserin yurt dışına
çıkarıldığını'' anımsattı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder